Monumenten Bergschenhoek
Op deze pagina vindt u een overzicht van alle monumenten in Bergschenhoek met een korte beschrijving.
De leeftijd van het centrum is niet te af te lezen aan de gebouwen. De hogere ligging van het centrum ten opzichte van de omringende wijken geeft echter wel prijs dat hier al lange tijd bebouwing te vinden is. De hoogte is behouden, omdat midden in het dorp nooit veen is afgegraven voor de turfwinning.
Bergschenhoek is al in de dertiende eeuw ontstaan rond de kruisingen van verschillende wegen. De meest karakteristieke kruising is de samenkomst van de Smitshoek met de Dorpsstraat en de Kerkstraat, vroeger De Kruin geheten. Hier werden dorpsfeesten gehouden. Aan het begin van de kenmerkende knik in de Dorpsstraat, staan de enige historische gebouwen in het dorpscentrum, nummers 24 tot en met 28 uit circa 1850.
Vanaf de jaren 70 van de vorige eeuw kreeg het dorp een moderne uitstraling en zijn veel gebouwen gesloopt, zoals de Nederlands Hervormde Kerk uit 1870.
Van 1778 tot 1974 hadden Bergschenhoek, Bleiswijk en een stukje Hillegersberg hun eigen polderbestuur in het hoogheemraadschap Schieland.
Dit rijksmonument is gebouwd in 1906 en heeft invloeden van de Art Nouveau. In het rode metselwerk zijn drie keramieken gevelstenen en de wapens van Bleiswijk, Bergschenhoek en Hillegersberg te vinden. In het pand was een grote vergaderzaal en het kantoor van de opzichter. Vanuit het torentje kon de opzichter zien of alle molens langs de Rotte draaiden. Verder woonde in het rechterdeel van het gebouw een zeilmaker, met achter het Polderhuis een zeilmakerij. Deze voorzag de 27 watermolens van zeilen.
In 1914 werden de functies van de molens vervangen door elektrische gemalen. In 1974 verloor het Polderhuis zijn oorspronkelijke functie. Sinds de renovatie van 1996 is er in het pand een muziekschool en cultureel centrum.
Het Polderhuis vindt u op het overzichtskaartje onder nummer BSH2.
Boerderij de ‘Leeuwenakker’ is in 1789 gebouwd door de welgestelde Rotterdammer Anthonie Lion.
Hij was één van de eersten die hier grond kocht na de drooglegging van de Oosteindse polder. Het pand is een zijlangsdeel boerderij. Dit type komt met name voor op de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden. Op de voorgevel, die in gele baksteen is opgemetseld, zijn veel eclectische sierelementen te vinden, zoals een leeuwenkop op de kroonlijst. Het woongedeelte bestaat uit een kelder, begane grond en dakverdieping onder een zadeldak met wolfseind. Het bedrijfsgedeelte heeft een hoger dak met wolfseind en Oud-Hollandse pannen.
Twee naburige straten zijn vernoemd naar de boerderij: de Leeuwenakkerweg en de Leeuwenhoekweg.
De Leeuwenhoekweg vindt u op het overzichtskaartje onder nummer BSH3.
Deze woning uit 1917 is gebouwd door W.C. van den Berg. Hij heeft dit pand gebouwd voor zijn broer, die op deze locatie een tuinderij had. Voorheen stond hier de boerderij ‘Land en Zeelust’.
Deze tuindersvilla is een goed voorbeeld voor de soort woningen die tuinders destijds bouwden. In de gevel zijn allerlei details te vinden, zoals de sierbanden, de raampartijen met glas in lood in de bovenlichten en de toepassing van pleister- en metselwerk. De stichtingssteen, gedateerd 23 juli 1917, is in het portiek ingemetseld.
De Oosteindseweg 62 vindt u op het overzichtskaartje onder nummer BSH4.
Deze boerderij is sinds 1800 in het bezit van de familie Paul.
Zowel aan de voorzijde als aan de achterzijde wordt deze boerderij begrensd door water. Een eerste steen uit 1884 is te vinden tussen de stalramen. In het interieur zijn in een van de vertrekken nog dezelfde medaillontegels te vinden als in Paleis Het Loo.
Aan het begin van het erf is op de linker hekpaal de volgende tekst te lezen: “te wonen bij het nuttig vee gelijk als Vader Jacob dee”, op de rechter hekpaal staat het vervolg: “het land te bouwen is mijn lust, mijn hart en zinnen zijn bewust”.
Tot eind negentiger jaren verkeerde de boerderij in een prachtige staat van onderhoud, daarna is er verval opgetreden.
De Rottekade 121 vindt u op het overzichtskaartje onder nummer BSH5.
Op deze locatie wordt al sinds de zeventiende eeuw de katholieke mis opgedragen. Oorspronkelijk in een schuilkerk, omdat het rooms-katholieke geloof niet in het openbaar beleden mocht worden.
De huidige Sint-Willibrorduskerk is in 1911 in Neoromaanse stijl naast de oude kerk gebouwd. In het midden van het plein staat een beeld van Jezus Ingnorante. De architect Albert Margry ontwierp ook de parochie naast de kerk. De begraafplaats van de kerk is bijzonder, door de grote oude bomen die met hun bladerdek de gehele begraafplaats bedekken.
De Smitshoek heeft zijn naam te danken aan de smederij die lange tijd bestond op de hoek van de toenmalige Westweg en Dorpsstraat. De aanduiding voor dit stukje weg werd zo’n begrip dat de naam is opgenomen in het stratenbestand.
De Katholieke kerk en Smitshoek 120 vindt u op het overzichtskaartje onder nummer BSH6.
Deze dokterswoning is rond 1900 gebouwd in opdracht van dokter Murray. Tot 2009 hebben er verschillende huisartspraktijken in het pand gezeten, zoals die van de dokters Hoedemaker.
Dit vrijstaande rechthoekige pand bestaat uit een begane grond en dakverdieping onder een mansardedak met rood/bruin geglazuurde tuile du Nord pannen. De vensters zijn voorzien van schuiframen met op begane grond glas-in-lood bovenlichten. De gevel is prachtig versierd met boogvelden boven de ramen, die zijn voorzien van bruin-witte tegeltjes. Aan de rechter zijde op het erf staan twee houten vrijstaande schuren onder zadeldak uit dezelfde periode als het huis.
De Dorpsstraat 3 vindt u op het overzichtskaartje onder nummer BSH7.
Het eerste waar het oog op valt bij deze villa is het siermetselwerk en de daklijst met versierde makelaar in de top. Het gebruik van verschillende kleuren baksteen en verblendsteen zorgt voor een fraaie aanblik.
De villa werd in 1905 gebouwd in een stijl die kenmerkend is voor deze tijd. Het bijpassende rode gietijzeren hek met de witte punten maakt het geheel af.
De Oosteindseweg 5 vindt u op het overzichtskaartje onder nummer BSH9.
Dit is nog een van de molenstompen van de oorspronkelijke 27 molens die het land rond de Rotte droogmaalden. Deze molen dateert uit ongeveer 1770 en is de tweede molen van de molenviergang G, die de droogmaking Bergschenhoek – Bleiswijk verzorgde en genummerd is als G2.
Na de invoering van de elektrische bemaling is in 1915 de molen geknot. Deze molen had een staand scheprad. Een viergang bestond uit drie achter elkaar staande molens, terwijl de vierde molen langs de Rotte stond om het polderwater over te slaan. Gemiddeld lag de polder 4 meter lager dan het Rottepeil.
Rottebandreef, Molengang
Fietsend over de Limiettocht richting het gemaal is aan de rechterzijde een molengang D te zien met de molenstompen D2, D3 en D4. Hier werd het water door deze drie molens overgeslagen naar de Boezem en vervolgens met de reeds verdwenen molen D1 de Rotte in geslagen. Op de plaats van de molen is nu een villa in aanbouw. Het malen gebeurde met schepradmolens. Vanaf 1770 zijn er een molendriegang en zes molenviergangen gebouwd, in totaal 27 watermolens. Deze hebben tot 1914 gefunctioneerd.
De Rotte met Rottebandreef 56 vindt u op het overzichtskaartje onder nummer BSH10.
Het Poortgebouw en baarhuisje op algemene begraafplaats.
De Algemene Begraafplaats Bergschenhoek werd ca. 1871 aangelegd buiten het centrum van de kern Bergschenhoek. Vanwege hygiënische redenen was het begraven in en bij de kerk vanaf 1869 niet meer toegestaan. Nieuwe begraafplaatsen moesten voortaan buiten de bebouwde kom worden aangelegd, daarom ligt de begraafplaats buiten de historische kern. Bij de begraafplaats werd een klein baarhuisje gebouwd. Dat diende later, tijdens de Tweede Wereldoorlog, tijdelijk als politiepost.
In 1936/ 37 werd de bestaande begraafplaats uitgebreid. De nieuwe begraafplaats kreeg een poortgebouw met hierin een open poort geflankeerd door twee ruimten, een “aanspraakplaats” (aula) en “lijkenhuis” (opbaarruimte). Het poortgebouw werd ontworpen door de gemeentearchitect. In het ontwerp is de tekst van het hekwerk van de eerste begraafplaats, inclusief zandlopers, opgenomen. Later is de begraafplaats uitgebreid richting het zuiden.
Plattegrond 1
BSH1: Dorpsstraat 3
BSH2: Het Polderhuis
BSH3: Leeuwenhoekweg
BSH4: Oosteindseweg 62
BSH5: zie plattegrond 2
BSH6: Katholieke kerk en Smitshoek 120
BSH7:
BSH8: Archeologische vindplaats
BSH9: Oosteindseweg 5
BSH10: zie plattegrond 2
Plattegrond 2
BSH5: Rottekade 121
BSH10: Rotte met Rottebandreef 56
